Download het rapport “Roadmap towards a common defence for Europe”.

Het huidige tijdsgewricht zorgt voor veel aandacht voor defensie en uit onderzoek blijkt dat bijna 80% van de Europeanen voorstander is van een gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid (Commons Security and Defence Policy – CSDP). Eerder dit jaar publiceerde de Europese Commissie het Witboek over Europese Defensie waarin Europese landen wordt opgeroepen meer te investeren in hun eigen defensie, de Europese defensie-industrie te ondersteunen en meer geld te besteden aan infrastructuur en bevoorrading. Tevens wordt er vanuit Readiness 2030 € 800 miljard vrijgemaakt.

De tijd lijkt rijp om eens goed na te denken hoe zo’n Europese gemeenschappelijke defensiestructuur er op de langere termijn – dus ook na 2030 – uit zou kunnen zien. In samenwerking met Steven Blockmans, hoofdonderzoeker bij het Centre for European Policy Studies (CEPS) is het multidisciplinaire onderzoeksrapport Roadmap towards a common defence for Europe  tot stand gekomen. Steven Blockmans: “Wij bekijken het hele spectrum van een voorstel voor een Europese defensiegemeenschap met een staatsleger en supranationale bevoegdheden, tot meer hybride modellen waarin intergouvernementele besluitvorming wordt gedeeld met gedeeltelijke overdracht van nationale taken”.

Een Europese krijgsmacht

Wat tegenwoordig vaak wordt gesuggereerd, is het oprichten van een Europese krijgsmacht. Ook Volt zegt in zijn verkiezingsprogramma een Europese defensie-industrie te willen ontwikkelen, gemeenschappelijke militaire inkoop te bevorderen, een Europese militaire doctrine te ontwikkelen en militaire opleidingen op te richten. Bovendien streeft Volt naar een permanent operationeel hoofdkwartier in Brussel en een Europese Rapid Response Force.

In Roadmap towards a common defence for Europe gebruikt Blockmans acht modellen van historische of bestaande instituties, die gebruikt kunnen worden voor verdere Europese militaire integratie, van de European Defense Community (uit 1952!) tot Frontex. Uit de verschillende modellen blijkt dat, voor de korte termijn (2025-2030) onder meer gezamenlijke inkoop, versterking van Frontex of inzet van multinationale eenheden via PESCO (Permanent Structures Cooperation is een samenwerkingsinitiatief binnen de EU op het gebied van defensie en veiligheid) al een verschil kan maken. Voor een effectieve en langdurige verdediging van het Europese continent en zijn burgers, zullen Europese landen minimaal een deel van hun soevereiniteit moeten overdragen aan de Unie.

Alleen met een defensiestructuur die supranationaal van aard is, kan een slagvaardig antwoord worden gegeven op een veranderende geopolitieke situatie. Met andere woorden: als Europa een vuist wil kunnen maken op het wereldtoneel, gaat dit gepaard met het deels opgeven van zeggenschap over het nationale militaire apparaat ten gunste van een Europese defensiestructuur (European Defence Structure – EDS). De EU of een nieuwe Europese defensiestaf beslist waar en hoe deze Europese troepen worden ingezet, zonder tussenkomst van nationale regeringen of parlementen.

Deze verregaande supranationale benadering zal veel tijd en moeite kosten: nationale staten zullen hun grondwetten moeten wijzigen, EU-verdragen zullen herzien moeten worden en overige internationale afspraken – zoals bijvoorbeeld met de NAVO – zullen geïntegreerd moeten worden in de nieuwe structuur.

Een Europese defensiestructuur

Zelfs in de komende decennia lijkt het oprichten van een écht Europees leger waarin alle 27 lidstaten verplicht participeren, een ingewikkelde zaak. Niet alleen door tijdrovende processen als grondwetswijzigingen, maar ook door EU-landen als Hongarije en Slowakije, die zand in de motor zullen gooien.

Een vrijwillige deelname aan een Europese defensiestructuur zal dit proces aanzienlijk versnellen. Deze EDS kan dienen als een Europese pilaar binnen de NAVO en kan tegelijkertijd autonoom opereren. De gezagsstructuur is supranationaal en de EU rekruteert, traint en leidt operaties in en buiten Europa, naast nationale strijdkrachten en aanvullend aan de NAVO. Tegelijkertijd garandeert de Europese Commissie het functioneren van een gemeenschappelijk defensiemarkt, autonome en in Europa ontwikkelde ‘ISR capabilities’ en afspraken over de uitbreiding van de Franse nucleaire paraplu.