Waarom het Europees Parlement wetten moet kunnen voorstellen
Europa onder het mes (Deel II)

8 oktober 2025
Lotte de Keijzer

Eerder dook Charge voor de serie ‘Europa onder de loep’ in de belangrijkste Europese instellingen. Nu is het tijd voor de hardst nodige hervormingen. Wat als Europa onder het mes gaat? Vandaag bespreken we het initiatiefrecht voor het Europees Parlement.

Het Europees Parlement, het enige direct gekozen EU-orgaan, heeft geen recht om wetsvoorstellen te doen. Europarlementariërs moeten wachten tot de Europese Commissie met een voorstel komt voordat ze kunnen meepraten. Dat maakt de EU minder democratisch: de volksvertegenwoordiging kan niet zelf bepalen wat er op de agenda komt. Het Parlement zou zelf wetten moeten kunnen voorstellen, tijd voor hervorming dus. 

Hoewel het Europees Parlement de enige EU-instelling is die rechtstreeks de belangen van EU burgers vertegenwoordigt, heeft het een beperkte rol in het vormgeven van nieuwe Europese regels. Het Parlement mag de Europese Commissie wel verzoeken om een wetsvoorstel in te dienen, maar die bepaalt zelf of ze dat doet. Dit zorgt ervoor dat het Parlement niet kan reageren op kwesties die belangrijk zijn voor de Europese burger, maar afhankelijk blijft van een niet-gekozen instelling om de wensen van burgers te vertalen naar beleid. In parlementaire democratieën is het gebruikelijk dat volksvertegenwoordigers het recht hebben om wetten voor te stellen. Dat maakt het des te opvallender dat het Europees Parlement deze kernfunctie mist.

Stemmen over grenzen heen 

Bij de verkiezingen voor het Europees Parlement kun je momenteel alleen op kandidaten uit je eigen lidstaat stemmen. Om deze verkiezingen écht Europees te maken, wil het Parlement transnationale kieslijsten invoeren. Hierdoor kunnen EU burgers stemmen op de kandidaten die hun visie het beste vertegenwoordigen, ongeacht hun nationaliteit. Zo worden politieke partijen gestimuleerd om met een echt Europees programma te komen en krijgt de burger meer directe invloed op de toekomst van Europa.

Om het Parlement  – en dus indirect de Europese burger – meer invloed te geven op de vormgeving van Europees beleid, moet het zelf wetten kunnen voorstellen. Dat recht, het zogenoemde ‘initiatiefrecht’, kan worden vastgelegd in de Europese verdragen. Zelf drong het Parlement in 2023 al aan op deze hervorming, en ook tijdens de Conferentie over de Toekomst van Europa riepen burgers op tot een sterkere rol voor het Parlement. Om dit te realiseren, is een wijziging van de huidige verdragen nodig, en dat vereist een unanieme instemming van alle lidstaten. Een dergelijk proces duurt vaak lang. Politiek gezien maakt dat deze hervorming ingewikkeld, maar niet onmogelijk. 

Wanneer het Parlement zelf wetten kan voorstellen, wordt de invloed van Europese burgers op het beleid groter. De mensen op wie zij stemmen krijgen dan ook daadwerkelijk de macht om hun ideeën om te zetten in wetsvoorstellen. Het wordt daarom tijd dat de lidstaten de oproepen van het Parlement en de Conferentie over de Toekomst van Europa serieus nemen. Zij moeten de bereidheid tonen om de Europese verdragen aan te passen en het Parlement de rol te geven die hoort bij een echte volksvertegenwoordiging: het recht om zelf wetsvoorstellen te doen.  

‘Europa onder het mes’ werd geschreven in de eerste helft van 2025. Binnenkort het derde deel:

Deel III: Waarom representatie niet zonder participatie kan


Bronnen

Best, E. (2021). The European Parliament and the right of initiative: Change practice, not powers. European Institute of Public Administration.

European Parliament Research Service (2021). Transnational electoral lists Ways to Europeanise elections to the European Parliament. European Parliament. PE 679.084.

European Parliament Research Service (2025). Parliament's right of legislative initiative. European Parliament. PE 767.211


Meer

Achtergrondartikel

Waarom unanimiteit Europa verlamt Europa onder het mes (Deel I)

Lotte de Keijzer

Lees het artikel

Podcast Europa Dichterbij

Europese integratie onder hoogspanning
Reinier van Lanschot over de grote uitdagingen in Brussel

Lees het artikel